Halit Ziya Uşaklıgil, ele aldığı konuların, yarattığı karakterlerin, kullandığı anlatım tekniklerinin çeşitliliğinden ziyade işlenmesine önem vermiş bir yazarımızdır. Kadın bedenine yönelik özel dikkatleri, özel mekânlara yerleştirdiği kadınları hususî elbiseler içinde tasvir etmesi ve çoğu zaman güzel sanatların bir dalıyla ilişkilendirmesi onu, dönemi yazarları içerisinde ayrıcalıklı bir yere koymaktadır. Batı’da mitolojik kimliğinden sıyrılan kadın bedeninin reel çizgiler içerisinde tasvir edilmesi gibi bizde de minyatür geleneğinden uzaklaşma söz konusudur. Özellikle Halit Ziya’nın eserlerinde kadın bedeninin gerçekçi çizgilerle, detaya inilerek anlatımı kuşkusuz önemli bir yeniliktir ve dönemin figüratif resimleriyle ilişkilendirilebilir. Servet-i Fünun döneminde Halit Ziya, kadın bedenini mahrem alanlar içerisinde, dönemin terkipli, gösterişli dil özelliklerine uygun olarak tasvir ederken; Cumhuriyet’ten sonra kaleme aldığı hikâyelerinde dilin sadeleşmesine paralel olarak aydınlık dış mekânlarda, sade ve günlük kıyafetler içerisinde tasvir etmektedir. Mekân olarak İzmir’de geçen “Kırda Aşk”, “Deli Fato” ve “Abdi ile Karanfil” hikâyeleri bu anlamda dikkat çekici örneklerdir. İzmirli kızlarıyla ön plana çıkan “Kırda Aşk” ve “Deli Fato” hikâyelerinde kapalı mekânlar yerine bahçe, sokak gibi aydınlık, ışıklı mekânlar kadınlar için dekor oluşturur. Pervasız, tabiatla bütünleşmiş, hayat dolu olan bu kadınlar; adeta sokağa taşmaları, yaşadıkları coğrafyanın, İzmir’in özgür havasını yansıtmalarıyla Servet-i Fünun döneminin canı sıkılan, isterik Hacer, Bihter ve Nihal gibi kadınlarından çok farklı bir yerde dururlar. Hatırat-hikâye tarzında kaleme alınan bu eserlerde Halit Ziya’nın gençlik dönemini geçirdiği İzmir şehri, pek çok özelliğiyle belirleyici olmuştur. Kadın tasvirlerinde de İzmir’in tabiatı, sembol bitkileri, türküleri, sokakları, insan ilişkileri kendini hissettirmektedir. Yazarın, konturlara özen göstererek çizdiği realist kadın tasvirlerinden konturları kısmen yok ederek müphemleştirdiği, çizgiden ışığa, durağanlıktan dinamizme geçtiği kadın tasvirlerine geçişinde kuşkusuz empresyonizme doğru yol alan resim anlayışının da etkisi düşünülebilir
Halit Ziya, İzmirli Kızlar, Kadın Tasvirleri