Köktürk Abidelerinde “Bilig” Kelimesinin Yapı ve Anlam Özellikleri
(Structural and Meaningful Characteristics of the Word "Bilig" in Köktürk Monuments )

Yazar : Yunus Aktepe    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2023
Sayı : 31
Sayfa :
Doi : http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut547
    


Özet

Köktürk Monuments, important to be a source for all people researching the Turkish language, is one of the most significant corner stone. Monuments, the earliest written sources, clarify the past and the future of the Turkish language. There have been so many studies about Monuments which are elucidator and has a determining role about form and function of Turkish. Since Monuments consist of belief, social values, and customs of the Turkish culture in the period they were written, they also lead today’s world. When Köktürk Monuments are studied, it is seen that bilig is one of the word conspicuous with its effective task in writing. The meaning depth and diversity of Bilig is attributed a meaning of wisdom, mind, knowledge, consciousness, idea, notion, intelligence, information by the researchers and it indicates the importance of the word. Researching of word bilig with its form and meaning will contribute the diversity of Turkish because a community based on knowledge and language knowledge kept with its variants is so impressive. This study is based on the word bilig, used in the monuments, by analyzing its form and meaning. The parts of the word were transferred and examined same as the monuments.



Anahtar Kelimeler

Köktürk Mouments, Old Turkish, Turkish Language, Bilig



Abstract

Türk dili ile ilgili araştırma yapan hemen herkese kaynaklık eden Köktürk Abideleri Türkçenin en önemli mihenk taşlarındandır. Türkçenin en eski yazılı kaynakları niteliğine sahip olan abideler, Türk dilinin geçmişine ve geleceğine ışık tutan hazinelerdir. Türkçenin biçim ve işleyişiyle ilgili birçok konuda aydınlatıcı ve belirleyici rol oynayan abideler üzerinde farklı alanlarda çalışmalar yapılmıştır. Abideler yazıldıkları dönemin Türk toplumunun inanç, değer, töre gibi sistemleri hakkında bilgileri de bünyesinde barındırmakta ve bu hususta günümüz dünyasına da yol göstermektedir. Köktürk abideleri incelendiğinde, yazım akışı içinde etkili bir görev üstlenmesiyle dikkat çeken kelimelerden birinin de bilig olduğu görülmektedir. Araştırmacılar tarafından bilgi, hikmet, akıl, zihin, bilim, şuur, fikir, düşünce, zekâ, malumat anlamlarının yüklendiği bilig kelimesinin sahip olduğu mana derinliği ve çeşitliliği, kelimenin önemini göstermektedir. Bilig kelimesinin biçim ve içerik yönüyle ele alınıp incelenmesi Türkçenin sahip olduğu zenginliğe katkı sağlayacaktır. Zira asırlar öncesinde bilgiyi temele alan bir toplumun ve onu farklı varyantları ile yaşatan bir dilin ulaşmış olduğu birikim oldukça etkileyicidir. Eldeki çalışma abidelerde kullanılan bilig kelimesinin biçim ve muhteva yönünün incelenmesi temelinde oluşturulmuştur. Kelimenin kullanıldığı kısımlar abidelerden olduğu gibi aktarılmış ve irdelenmiştir. Ulaşılan veriler çalışmada belirtilmiş ve sonuç kısmında da ifade edilmiştir.



Keywords

Köktürk Abideleri, Eski Türkçe, Türk Dili, Bilig